بدهی در حسابداری و انواع آن

مقدمه

در علم حسابداری، می‌توان دارایی‌ها را به عنوان نقاط قوت شرکت و بدهی‌ها را به عنوان نقاط ضعف شرکت در نظر گرفت؛ در مقاله «دارایی چیست؟ و انواع آن» نحوه مدیریت دارایی‌ها را برای شما گفتیم. در این مطلب قصد داریم تا در مورد بدهی‌های یک شرکت (نقاط ضعف) صحبت کنیم و ببینیم که ما به عنوان یک حسابدار، چه مطالبی را باید در مورد بدهی‌ها د ر حسابداری بدانیم.

خودت را بشناس

احتمالا این جمله را شنیده‌اید؛ انسان برای اینکه بتواند در زندگی موفق شود، باید خودش را بشناسد؛ این شناخت نقاط قوت و ضعف ما را در برمی‌گیرد ؛ ما باید در حفظ نقاط قوت خود بکوشیم و به دنبال تقویت و مدیریت نقاط ضعف خود باشیم. انسان وقتی نقاط ضعف خود را بشناسد و به دنبال حل آن باشد، دیگر کسی نمی‌تواند از طریق آن نقاط ضعف، به او آسیبی وارد کند.

بدهی یکی از مفاهیم اساسی حسابداری است که به تعهدات واحد تجاری مبنی بر خروج دارایی‌ها (منافع اقتصادی آتی) اشاره دارد. بدهی‌ها تشکیل‌دهنده یکی از سه عنصر معادله اساسی حسابداری هستند که برابری دارایی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه را نشان می‌دهند. بنابراین، نحوه حسابداری و افشای صحیح بدهی‌ها در ترازنامه، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

تعریف بدهی در حسابداری

بدهی در حسابداری به عنوان یکی از مفاهیم اساسی مالیاتی و حسابداری به شمار می‌رود. در واقع، بدهی یکی از موارد اساسی در پیش‌بینی و بررسی عملکرد مالی یک شرکت یا سازمان می‌باشد.

در تعریف ساده، بدهی به تعهدات مالی یا پرداخت‌های انتظاری یک شرکت به دیگران گفته می‌شود که باید در آینده بپردازد. این تعهدات می‌توانند شامل وام‌ها، تسهیلات اعتباری، بدهی‌های تجاری، بدهی‌های مالیاتی، مستحقات پرداخت نشده به اعضا و همچنین بدهی‌های دیگر به افراد و سازمان‌های دیگر باشد.

اهمیت مدیریت بدهی در حسابداری

مدیریت بدهی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا می‌تواند بر توانایی شرکت در پرداخت بدهی‌ها و نیز رشد مالیاتی آن تأثیر گذاشته و حتی موجب عدم پایداری مالی شرکت گردد. به همین دلیل، ارزش گذاری و مدیریت بدهی از اهمیت بالایی برخوردار است.

مهم‌ترین موارد در بدهی‌ها

بدهی‌ها یکی از جنبه‌های مهم مالیاتی و مدیریتی برای شرکت‌ها، سازمان‌ها و حتی افراد حقیقی هستند. مهمترین مواردی که باید در مبحث بدهی‌ها نظر گرفته شوند عبارتند از:

• میزان بدهی

میزان بدهی نشان‌دهنده حجم و اندازه بدهی‌های موجود است. این امر برای ارزیابی قدرت مالی و پرداخت وام‌ها و دیون، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

• نوع بدهی

بدهی‌ها می‌توانند شامل بدهی‌های بلندمدت (مانند وام‌های بلندمدت یا اوراق قرضه) و بدهی‌های کوتاه مدت (مثل بدهی‌های تجاری یا بدهی‌های مالیاتی) باشند. این تفاوت در نوع بدهی‌ها می‌تواند تأثیر مستقیمی بر روی نقدینگی و پایداری مالی داشته باشد.

• نرخ بهره

نرخ بهره بر بدهی‌ها می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد. بدهی با نرخ بهره بالا می‌تواند منجر به پرداخت مبالغ بیشتری شود و بر جریان نقدینگی و سودآوری تأثیرگذار باشد.

• دوره پرداخت

زمانی که بدهی باید پرداخت شود نقش مهمی در استراتژی مالیاتی و نقدینگی دارد. داشتن زمان کافی برای پرداخت بدهی‌ها می‌تواند خطرات مرتبط با نقدینگی را کاهش دهد.

• تأثیر بدهی بر سودآوری

استفاده از بدهی در ساختار سرمایه‌گذاری می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر روی سودآوری و سرمایه‌گذاری داشته باشد. این تأثیرات ممکن است مثبت یا منفی باشند.

• پایداری مالی

بدهی‌ها می‌توانند بر پایداری مالی تأثیر گذار باشند. از یک سو، استفاده مناسب از بدهی می‌تواند افزایش سرمایه و سودآوری را دنبال کند. از سوی دیگر، بدهی‌های بالا می‌توانند ریسک‌های مالی را افزایش دهند.

• روابط با ارباب رجوع

نحوه مدیریت و پرداخت بدهی‌ها و ارتباط با ارباب رجوع (مانند بانک‌ها و اعتباردهندگان دیگر) اهمیت زیادی دارد. روابط مثبت با این ارباب رجوع می‌تواند به دسترسی به منابع مالی و بهبود شرایط تسهیلات، کمک کند.

در نهایت، مدیریت بدهی‌ها می‌تواند بسیار پیچیده باشد و بستگی به موقعیت هر شرکت و شخص دارد.

ماهیت بدهی در حسابداری

ماهیت بدهی به این معنی است که یک حساب با افزایش در سمت بستانکار و با کاهش در سمت بدهکار ثبت می‌شود. این موضوع، معمولا برای حسابهایی استفاده می‌شود که نشان‌دهنده بدهی‌ها و حقوق صاحبان سهام هستند. برای مثال، حسابهای زیر ماهیت بدهی دارند:

• بدهی جاری
• بدهی غیرجاری
• حقوق صاحبان سهام
• درآمد

برای شناسایی ماهیت بدهی یک حساب، می‌توانید از جدول شناسایی ماهیت حسابها استفاده کنید. این جدول نشان می‌دهد که هر حساب در چه سمتی از ترازنامه قرار می‌گیرد و چه تاثیری در معادله حسابداری دارد.

انواع بدهی در حسابداری

به صورت کلی، دو نوع بدهی داریم:

1. بدهی جاری (کوتاه مدت)
2. بدهی غیرجاری(بلند مدت)

تعریف بدهی جاری در حسابداری (کوتاه مدت)

بدهی‌های جاری به تعهدات مالی مشخصی اطلاق دارد که به طور معمول در یک آینده نزدیک، معمولاً یک سال یا کمتر، می‌بایست پرداخت شوند. این نوع بدهی‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند زیرا نشان‌دهنده تعهدات مالی کوتاه‌مدت شرکت یا سازمان و نیازهای بهاداری مالی فعلی آنها هستند.

انواع بدهی جاری (کوتاه مدت)

در ادامه انواع بدهی جاری را به صورت جامع و کامل، برای شما توضیح می‌دهیم.

حساب‌های پرداختنی تجاری

“حساب‌های پرداختنی تجاری” یکی از انواع بدهی‌های جاری یک شرکت یا سازمان می‌باشد. این مفهوم در حسابداری مدیریت و مالی به کار می‌رود و به دین‌ها و تعهدات مالی کوتاه‌مدت اشاره دارد که در طول یک سال مالی باید پرداخت شوند.

حساب‌های پرداختنی تجاری شامل مواردی مانند پرداختنی‌های تجاری به تأمین‌کنندگان، وام‌های بانکی کوتاه‌مدت، تعهدات مالیاتی کوتاه‌مدت، تعهدات کسری (Accrued Liabilities) و بخش جاری از بدهی‌های بلندمدت می‌شود.

توجه به مدیریت موثر “حساب‌های پرداختنی تجاری” از اهمیت بسزایی برای یک سازمان برخوردار است؛ چرا که مدیریت نامناسب آنها می‌تواند منجر به مشکلات مالی و ناپایداری شود. به عنوان مثال، عدم توانایی در پرداخت به موقع حساب‌های پرداختنی تجاری می‌تواند به مشکلات اعتباری و مشکلات نقدینگی منجر شود.

اسناد پرداختنی تجاری

“اسناد پرداختنی تجاری” به مفاد مالی یا بدهی‌های ناشی از خرید کالا یا خدمات به صورت اعتباری اطلاق می‌شود. وقتی یک شرکت کالا یا خدمات را از یک تأمین‌کننده دریافت می‌کند اما به‌جای پرداخت از آن به صورت نقدی، تعهد می‌کند که در زمان مشخصی در آینده به آن مبلغ را بپردازد، به این تعهد به صورت اعتباری که ممکن است با یک سند (مانند چک) تأیید شود، اسناد پرداختنی تجاری گفته می‌شود.

اسناد پرداختنی تجاری معمولاً در معاملات تجاری بین شرکت‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این اسناد می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند، از جمله چک، سفته یا سایر اسناد قابل معامله.

استفاده از اسناد پرداختنی تجاری می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا اعتبار و روابط تجاری خود را بهبود بخشند. از سوی دیگر، این موضوع ممکن است ریسک‌هایی را نیز دربر گیرد؛ عدم پرداخت به موقع یا اعتبارات ناپایدار، مثال‌هایی از این ریسک‌ها هستند.

پرداخت به موقع اسناد پرداختنی تجاری اهمیت زیادی در مدیریت مالی دارد، زیرا می‌تواند تأثیر زیادی بر اعتبار و اطمینان تأمین‌کننده‌ها داشته باشد. مدیریت صحیح این اسناد نیز به شرکت‌ها کمک می‌کند که منابع مالی خود را بهینه‌سازی کنند.

مالیات پرداختنی

“مالیات پرداختنی” مربوط به مبالغی است که یک شرکت یا فرد باید برای پرداخت مالیات به دولت یا مراجع مالیاتی اقدام کند. این اقدام معمولاً به تعداد مالیاتی که براساس سودهای تجاری یا درآمد فرد واجد پرداخت به دست آمده است، محاسبه می‌شود.

مبالغ مورد بحث ممکن است شامل مالیات بر ارزش افزوده (VAT)، مالیات بر درآمد شخصی یا مالیات بر ارزش افزوده تجاری (corporate VAT) باشد. این مبالغ باید در زمان معینی به دولت یا موجه مالیاتی پرداخت شود.

اگرچه این مبالغ به نوعی بدهی هستند، اما آنها به عنوان یک بخش از مالیات‌های فعلی دیده می‌شوند و بعد از پرداخت به دولت، به عنوان یک هزینه مالیاتی در صورت مالیاتی دیده می‌شوند.

مدیریت “مالیات پرداختنی” مهم است زیرا عدم پرداخت به موقع، ممکن است منجر به جریمه و محدود شدن دسترسی به منابع مالی شود. به عنوان مثال در بعضی موارد، عدم پرداخت به موقع مالیات می‌تواند به عدم دسترسی به اعتبار و تسهیلات مالیاتی منجر شود.

پیش دریافت درآمد

در زبان حسابداری مدیریت و مالی، مفهوم “پیش‌دریافت درآمد” به شناخت مبلغی از پیش از وقوع معامله‌ای هست که به عنوان درآمد در دوره‌های مالی آینده ثبت می‌شود. این مفهوم به ویژه در دنیای تجارت، قراردادهای طولانی مدت و ارائه خدماتی مانند اشتراک‌ها و عضویت‌ها رایج است.

برای مثال، فرض کنید یک شرکت فروش، محصولات یا خدمات را به صورت اشتراکی یا عضویتی ارائه می‌دهد. اگر مشتری یک مبلغ را برای خدمات یا محصولات آینده پرداخت کند، این مبلغ به عنوان پیش‌دریافت درآمد ثبت می‌شود. اصطلاحاً، این موضوع به عنوان “دریافت وجه پیش‌بینی شده” هم شناخته می‌شود.

به طور عام، پیش‌دریافت درآمد نشان دهنده تأمین پیش‌بینی شده درآمد برای زمانی است که محصول یا خدمات مورد نظر فراهم شوند. این موضوع در زمانی مهم است که شرکت‌ها برای پیش‌بینی درآمد و نقدینگی خود به تحلیل وضعیت مالی خود نیاز دارند.

حقوق پرداختنی

“حقوق پرداختنی” یکی از مفاهیم مهم در حسابداری و مالیات است که به وظایف و پرداخت‌های مربوط به حقوق کارکنان یا مشاغل اشاره دارد. این وظایف شامل حقوق، حق بیمه، مزایا و سایر مزایای اجتماعی کارکنان است که باید توسط کارفرما یا شرکت پرداخت شود.

هر سازمان یا شرکتی موظف است که وظایف مربوط به حقوق پرداختنی را به کارکنان خود در زمان‌های معین پرداخت کند. این وظایف ممکن است شامل حقوق ماهیانه، پاداش‌ها، مزایای پرداختنی مثل مرخصی، مزایای تحصیلی، و یا سایر تعهدات مالی ناشی از قراردادهای کاری با کارکنان باشد. این وظیفه از جنبه‌های مختلف، از جمله اخلاقی، حقوقی و مالی، اهمیت بسیاری دارد.

مدیریت منطقی و کارآمد حقوق پرداختنی نقش حیاتی در جلب و نگهداری نیروی انسانی مؤثر، افزایش رضایت کارکنان، حفظ نظم و تعادل سازمانی، و ایجاد اعتماد و تعهد میان کارکنان و مدیریت دارد. به عبارت دیگر، اگرچه این وظیفه به نظر می‌آید که تنها به ماهیت مالی مرتبط است، اما تأثیر بسیاری در ارتقای عملکرد سازمانی و تحقق اهداف آن دارد. از این رو، مدیریت حقوق پرداختنی یک موضوع مهم و حیاتی در حوزه مدیریت منابع انسانی و مالی سازمان‌ها محسوب می‌شود.

سود تضمین شده پرداختنی

“سود تضمین شده پرداختنی” یک مفهوم مالی است که در برخی از معاملات و قراردادهای مالی بکار می‌رود. وقتی می‌گوییم “سود تضمین شده پرداختنی”، منظور از آن مبالغی است که یک شرکت یا یک صندوق سرمایه گذاری به یک فرد یا یک شرکت دیگر به صورت تضمین شده پرداخت می‌کند و این پرداخت به صورت سود صرفاً برای این منظور انجام می‌شود.

این موضوع به‌طور خاص در قراردادهای مالی مانند برخی از اوراق بهادار به‌کار می‌رود. در این قراردادها، یک شرکت یا یک موسسه مالی به یک فرد یا یک شرکت دیگر سود تضمین شده پرداخت می‌کند. به عبارت دیگر، این شرکت یا صندوق سرمایه‌گذاری به صورت مکتوب تصریح می‌کند که برای یک دوره زمانی مشخص، یک مبلغ مشخص از سود به یک فرد یا شرکت دیگر پرداخت خواهد کرد.

به عنوان مثال، یک شرکت تولیدی، با یک بازاریاب به صورت «درصدی»، یک قرار داد می‌بندد که در هر ماه، 2 درصد از فروش بازاریاب، سهم خود بازاریاب است. این دو درصد از فروش، در قسمت سود تضمین شده پرداختنی ثبت می‌شود.

مفهوم “سود تضمین شده پرداختنی” به عنوان یک نوع تضمین فعالیت‌های مالی ظاهر می‌شود و می‌تواند بخشی از قراردادهای اوراق بهادار یا سایر قراردادهای مالی باشد. این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا از یک سو به فرد یا شرکتی تضمین می‌کند که سود مشخصی در زمان مشخصی پرداخت خواهد شد و از سوی دیگر به موسسه یا شرکتی امکان فراهم آوردن منبع مشخص برای پرداخت سود را فراهم می‌کند.

به صورت کلی، محاسبه صحیح و شفاف این بدهی، می‌تواند در جلب اعتماد شرکت‌ها و بازاریاب‌هایی که به صورت درصدی و کمیسیونی (بروکری) کار می‌کنند، بسیار کمک کننده باشد.

تعریف بدهی غیرجاری در حسابداری (بلند مدت)

“بدهی غیر جاری” بدهی‌هایی هستند که مهلت بازپرداخت آن‌ها بیشتر از یکسال است. این شامل وام‌ها و اوراق بهادار غیرجاری، تعهدات بازنشستگی، و دیگر تعهدات بلندمدت نقدینگی یا غیر نقدینگی می‌شود. همچنین در برخی اوقات، به این نوع از بدهی‌ها، بدهی‌های بلند مدت اطلاق می‌شود.

اهمیت بدهی‌های غیر جاری این است که از جنبه‌های مختلف تأثیرگذاری دارند. به عنوان مثال، شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های بلندمدت، نیاز به منابع مالی دارند. بدهی‌های غیر جاری می‌تواند یکی از منابع مناسب برای تأمین سرمایه باشد.

از طرف دیگر، بدهی‌های غیر جاری نشان‌دهنده نقش شرکت در بازار سرمایه نیز هستند. اطلاعات مربوط به بدهی‌های غیر جاری برای سرمایه‌گذاران، از نظر تحلیل ریسک و عملکرد شرکت بسیار ارزشمند است. همچنین، توسعه بدهی‌های غیر جاری نیز می‌تواند نشان‌دهنده رشد و توسعه بلندمدت شرکت باشد.

انواع بدهی غیرجاری در حسابداری

• حساب‌ها و اسناد پرداختنی بلند مدت تجاری

حساب‌ها و اسناد پرداختنی بلندمدت تجاری یکی از مفاهیم مهم حسابداری و مدیریت مالی است که به شرکت‌ها کمک می‌کند تا تعهدات خود را بهبود بخشند.

حساب‌ها و اسناد پرداختنی بلندمدت تجاری وجوهی هستند که بلندمدت (بیش از یک سال) توسط شرکت بابت تحصیل اجناس و خدمات استفاده می‌شوند. این موارد به طور معمول شامل وام‌ها، اوراق قرضه، اقساط تسویه‌ای ماشین‌آلات و تجهیزات، و هزینه‌ها یا تعهدات مشابه هستند.

• تعهدات مشابه بلندمدت

این شامل هزینه‌هایی مانند مالیات معوقه، مطالبات بازنشستگی، تعهدات زمین‌ها و ساختمان‌ها، سایر تعهدات طبق قراردادها و به طور کلی هرگونه تعهداتی که مهلت پرداخت آن‌ها بیش از یک سال است.

• اوراق قرضه و وام‌های بلندمدت

این شامل بدهی‌هایی مانند اوراق قرضه، وام‌های بلندمدت از بانک‌ها یا اوراق قرضه‌ای که صاحبان آن‌ها به شرکت صدور کرده‌اند، می‌شود. این منابع مالی ممکن است برای تأمین سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت شرکت استفاده شوند.

• تسهیلات و اعتبارات مالی دریافتی بلند مدت

تسهیلات و اعتبارات مالی دریافتی بلندمدت در واقع، یکی از اجزای حساب‌های بلندمدت برای یک شرکت است. در اصل تسهیلات و اعتبارات مالی دریافتی بلندمدت به معنای مبالغی است که یک شرکت از دیگران دریافت کرده و قراردادی برای بازپرداخت آن در آینده امضا کرده است. این موارد معمولاً شامل تسهیلات اعطایی توسط بانک‌ها یا هر نوع وام یا اعتبارات مالی مشابه می‌شود.

• ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان

ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان (که با اصطلاح سنوات نیز شناخته می‌شود) یکی از موارد بسیار حیاتی در مدیریت مالی سازمان‌ها می‌باشد. در واقع، این موضوع به یکی از جنبه‌های مهم حسابداری حاشیه‌ای مالیاتی مرتبط است و در برخی کشورها به عنوان “ذخیره مزایای بازنشستگی” نیز شناخته می‌شود.

در اصطلاحات حسابداری، این دسته از تعهدات به عنوان بخشی از بدهی‌های طولانی مدت یا ناخالص شرکت در ترازنامه گزارش می‌شود.

فرمول محاسبه بدهی در حسابداری

به طور کلی، فرمول محاسبه بدهی به صورت زیر است:

{بدهی} = {بدهی جاری}+{بدهی بلند مدت}

مثال:

شرکت «A»  مبلغ 100.000.000 تومان بدهی جاری و مبلغ 300.000.000 تومان بدهی بلند مدت دارد؛ برای محاسبه بدهی این شرکت، از فرمول بالا استفاده می‌کنیم:

{400.000.000 = 100.000.000 + 300.000.000}

بنابرین شرکت «A» مبلغ 400.000.000 بدهی دارد.

استاندارد بدهی‌ ها در حسابداری

مرجع ما در استانداردهای حسابداری مربوط به شناسایی، اندازه‌گیری، ثبت و افشای بدهی‌ها، سازمان حسابرسی می‌باشد که مهمترین این استانداردها، شامل موارد زیر می‌باشد:

• استاندارد حسابداری شماره ۴: ذخایر، بدهی‌های احتمالی و دارایی‌های احتمالی
• استاندارد حسابداری شماره ۱۳: حسابداری مخارج تأمین مالی
• استاندارد حسابداری شماره ۱۴: نحوه ارائه دارایی‌های جاری و بدهی‌های جاری
• استاندارد حسابداری شماره ۲۱: حسابداری اجاره‌ها

حسابرسی بدهی ها

حسابرسی بدهی عملیاتی است که در آن حسابرس، میزان و اعتبار بدهی‌های یک شرکت را با استفاده از اسناد و مدارک مربوطه بررسی می‌کند.

برای حسابرسی بدهی‌ها، حسابرس باید از روش‌های مختلفی مانند بررسی اسناد، تاییدیه‌ها، مصاحبه‌ها، مشاهدات و محاسبات استفاده کند. برخی از روش‌های رایج حسابرسی بدهی‌ها عبارتند از:

• بررسی تاریخچه وام‌ها و شرایط قراردادی آنها
• بررسی تطابق بین مانده بدهی‌ها در دفاتر شرکت و در گزارش‌های بانکی
• درخواست تاییدیه از بستانکاران و مقایسه آنها با اطلاعات شرکت
• بررسی صحت محاسبه سود و اصل وام‌ها و اوراق قرضه
• بررسی صحت ثبت و افشای بدهی‌های احتمالی و تعهدات مربوط به بدهی‌ها
• بررسی صحت ثبت و افشای بدهی‌های مربوط به اجاره‌ها و اجاره به شرط تملیک

جمع بندی مباحث بدهی در حسابداری

در این مقاله، در ابتدا تعریف و مهم‌ترین موارد در بدهی‌ها را برای شما گفتیم و در ادامه، تفاوت بدهی جاری و غیر جاری و انواع آن‌ها را به صورت مفصل و جامع توضیح دادیم. در نهایت هم فرمول محاسبه بدهی، استاندارد بدهی‌ها و حسابرسی بدهی‌ها را برای شما توضیح دادیم.

بهترین منابع برای مطالعه بیشتر درباره مبحث بدهی‌ها

1. کتاب‌های رابرت کیوساکی، به ویژه کتاب «پدر پولدار پدر بی‌پول» به زیبایی و سادگی، مفهوم بدهی را برای شما شرح می‌دهد؛ این کتاب با وجود اینکه یکی از مرجع‌ها در حسابداری نیست، ولی برای درک کامل مفهوم بدهی، بسیار کاربردی است.
2. «مبانی اندازه‌گیری بدهی از دیدگاه نظریه‌های حسابداری» نوشته محمدعلی آقایی نیز یکی از منابع معتبر و کاربردی در زمینه بدهی‌ها است.
3. همچنین می‌توانید در سایت investopedia، می‌توانید مقاله بدهی را مطالعه کنید تا با این مبحث مهم، بیشتر آشنا شوید.